“KQB” “yeraz” kəlməsini hələ 1978-ci ildən qondarıb… Bundan məqsəd...”

“Rüstəm İbrahimbəyov: “Yerazlar” Bakıya doluşdular, gərək onları Dağlıq Qarabağda məskunlaşdıraydılar...” “SSRİ DTK-nın idarə rəisi soruşdu ki, öz aranızda Ermənistan azərbaycanlıları ilə bağlı əsasən hansı sözü işlədirsiniz…”

Tanınmış ictimai xadim, sabiq deputat Maksim Musayev Moderator.az-a 1988-1990-cı illərdə Azərbaycan SSR-in rəhbəri olmuş Əbdürrəhman Vəzirovun 2018-ci ildə Moskvada rus dilində nəşr etdirdiyi “Parterin ilk sıralarında” adlı yeni kitabı ilə bağlı düşüncə və təhlillərindən ibarət geniş yazısını təqdim edib. Ölkəmizin yaxın tarixinin öyrənilməsi baxımından aktuallığını nəzərə alaraq həmin materialı olduğu kimi dəyərli oxucularımızın müzakirəsinə buraxırıq:

(Əvvəli burada:https://www.moderator.az/news/307583.html)

Kitabın 224-ci səhifəsində (5-ci abzas) Əbdürrəhman Vəzirov göstərir ki, dostum Rüstəm İbrahimbəyov yazıb ki: “... “Yerazlar” Bakıya doluşdular, gərək onları Dağlıq Qarabağda məskunlaşdıraydılar...”

Öncə qondarma “yeraz” kəlməsinin yaranma tarixindən… Bu, 1970-ci illərin sonlarından bəri SSRİ “KQB”-si tərəfindən Qərbi Azərbaycanda, İrəvan elində yaşayan və 1948-1952-ci illərdə vətənlərindən Azərbaycan SSR ərazisinə deportasiya olunmuş qaçqınlar üçün xüsusi olaraq düşünülmiş məfhumdur, çekist terminoloqiyasıdır. 1988-1989-cu ildə “Ermənistan” deyilən qədim torpaqlarımızdan soydaşlarımızın növbəti zorakı qovulma dalğası baş verəndə bu üzdəniraq kəlmə insanlarımızın məişət leksikonuna daxil oldu. O zamanlar belə söz-söhbətlər gəzirdi ki, guya həmin kəlmə rəhmətliklər Ziya Bünyadov, yaxud Bəxtiyar Vahabzadə tərəfindən ortalığa atılıb. Bunlar yalan idi və halbuki, “yeraz” kəlməsinin müəllifi konkret bir şəxs deyildir. Və bu qondarma ad “KQB” tərəfindən hələ Ermənistanla münaqişə başlanandan 10 il öncə quraşdırılıb…

1978-ci ildə Bakıda Xalq Nəzarət Komitəsi təşkilat şöbəsinin təlimatçısı işləyirdim. İdarəmiz Azərbaycan SSR “KQB”-si ilə eyni binada yerləşirdi. Bir dəfə məni əvvəl işlədiyim kənd təsərrüfatı şöbəsinin müdiri Səid Rzayev dəvət edib bildirdi ki, “KQB”-nin bir idarə rəisi səninlə görüşmək istəyir. Məlum oldu ki, həmin şəxs SSRİ DTK-nın idarə rəisidir. Söhbət zamanı o dedi ki, sizin atanız Talıb Musayev Ermənistanda yüksək vəzifələrdə işləyib, el arasında böyük hörməti var, çox şeydən məlumatlıdır. Sizin özünüz də orada və Azərbaycanda yaşayan həmyerlilərinizlə çox ünsiyyətdə olursunuz. Deyə bilərsinizmi, öz aranızda Ermənistan azərbaycanlıları ilə bağlı əsasən hansı sözü işlədirsiniz. “KQB” zabitinə cavab verdim ki, bu haqda mənim heç bir məlumatım yoxdur. “O barədə heç düşünməmişəm. Birinci dəfədir, eşidirəm. Bu, nə deməkdir? Biz Ermənistanda doğulsaq, orada yasasaq da, hamımız Azərbaycanın özündə, müxtəlif regionlarımızda yaşayanlar kimi azərbaycanlıyıq”.

Bu cavabımdan sonra da “KQB” zabiti əl çəkmədi. Dedi ki, get, atandan soruş və bu haqda bizə məlumat ver. Atamdan da soruşdum, o da eyni cavab verdi ki, biz hamımız bir-birimizə adi azərbaycanlı kimi yanaşırıq, bu haqda heç bir standart söz yoxdur. Ancaq bir neçə gün sonra Səid müəllim özü məni yenə çağırdı ki, nə öyrənə bildim. Dedi ki, iki-üç nəfərdən də soruşub, onlar da eyni cavab verib. Mən ona sual etdim ki, kimlərdən soruşmusuz bu haqda. O cavab verdi ki, bunu deyə bilmərik. Bu söhbətdən sonra xeyli vaxt keçdi. Bir gün Səid Rzayev yenə çağırdı və təklif etdi ki, bir neçə nəfərin də razılaşdığı belə bir söz var: “yeraz”. Mən qəti etiraz etdim ki, əvvəla, Ermənistan azərbaycanlılarına hansısa qondarma ad, ayama qoyulmasını qəbul etmirəm. İkincisi də, “yeraz” adı gülünc bir addır. Dərhal adamın ağlına Yerevan Avtomobil Zavodu gəlir…

Bir müddət sonra mənimlə bir şöbədə işləyən Hüseynov soyadlı bir irəvanlı ilə söhbətimiz zamanı o soruşdu ki, səni də “KQB” zabiti çağırıb belə şeylər soruşublar. Dedim, hə. O dedi, mən də cavab verdim ki, biz bir-birimizə qarşı elə bir ümumi söz işlətmirik… Hüseynov da təəccüblə deyirdi ki, görəsən, bu qondarma ad kimin nəyinə lazımdır…

Xülasə, bir neçə il keçdi və artıq gördüm ki, bəzi yerlərdə bu xoşagəlməz “yeraz” sözünü işlədirlər. 1988-ci ildən, yəni Ermənistandan azərbaycanlıların zorla köçürülməsi başlayandan sonra isə öncə dediyim kimi, bu qondarma ad, təəssüf ki, artıq kütləvi şəkildə işlənməyə başlandı… Həmin adın qondarılmasında SSRİ “KQB”-si, yəqin ki, öz əməkdaşları və digər məxfi qurumlar aralarındakı danışıq və yazışmalarda “Ermənistan azərbaycanlıları” əvəzinə, qısa bir ad işlətmək məqsədi də güdüb. Amma hesab edirəm ki, əsas hədəf Azərbaycanı regionlara parçalamaq və regionlararası ziddiyyətlər yaratmaq olub… Və bu işdə Qorbaçovun dostu Vəzirovun da özünəməxsus rolu olub…”

(Davamı var)

Teqlər:

Bu xəbər cəmi 3540 dəfə oxunuldu