İş həftəsi 4 gün ola bilər- Bəs Azərbaycanda?

Vətəndaşların əmək hüquqları Liqasının sədri Sahib Məmmədov AzadlıqRadiosuna müsahibəsində deyir ki, 4 günlük iş həftəsi hələ ki, bəşəriyyətin arzusu olaraq qalacaq, bu tezliklə belə bir sistemin tətbiqi mümkün görünmür: Beynəlxalq Əmək Təşkilatı hesab edir ki, 4 günlük iş işçinin daha məhsuldar çalışmasına səbəb ola bilər.

- Ümumiyyətlə, Azərbaycan bir ölkə olaraq əmək münasibətlərində Avropa standartlarını yox, Beynəlxalq Əmək Təşkilatının standartları əsas götürülür. Baxmayaraq, Avropa Sosial Xartiyasının bir hissəsini ratifikasiya etmişik.  Ancaq iş rejimi, məzuniyyətlə bağlı hələ ki, Avropa standartlarından uzağıq. Məsələn, onlarda 4 həftəlik ödənişli məzuniyyətdir, bizdə 3 həftə və s. İstənilən ölkə iş rejimi ilə bağlı istədiyi qanunu qəbul edə bilər, yetər ki, beynəlxalq standartları pozmasın. Yəni 8 saatlıq iş rejiminin əvəzində 12 saat iş rejiminin tətbiqi beynəlxalq standartlardan kənardır.  Amma Beynəlxalq Əmək Təşkilatının bu təklifinin tezliklə reallaşacağını gözləmirəm.

- Bəzi biznes strukturları, o cümlədən, Google bu təklifi dəstəkləyir...

- Biznes strukturları bunu dəstəkləyirsə və öz iş rejimini buna uyğun qurarsa, heç kim bunu ona qadağan edə bilməz. Bunun üçün beynəlxalq standartları dəyişməyə ehtiyac yoxdur. Azərbaycan Əmək Məcəlləsində də bunu qadağan edən hər hansı müddəa yoxdur. İstənilən şirkət bunu tətbiq edə bilər. Amma Avropa hələ 4 günlük iş həftəsinə keçməyə özünü hazır bilmir. Orda elə ölkələr var ki, hətta 6 günlük iş rejimi də var. Bizdə isə qarışıqdır: 5 günlük və 6 günlük.  Konstitusiyamıza görə, həftə ərzində iş saatı 40-ı keçməməlidir.

- Beynəlxalq Əmək Təşkilatı hesab edir ki, dördgünlük iş həftəsinin ətraf mühitə daha yaxşı təsir edər, enerjiyə qənaət imkanı yaradar, hava çirkləndirilməsinin qarşısı alınar...

- Təşkilatın bu təklifinə rasdional yanaşmaq olar. İstehsalın, xidmətin müəyyən sahələrində buna keçmək olar. Bəli, iş gününün azalmasına baxmayaraq faydalı iş əmsalı artar.  Məsələn, 5 günlük iş zamanı 50 detal istehsal edən usta bunu 4 gündə edə bilir, əvəzində 3 gün istirahət edir. Bunu eksperiment kimi hansısa sahələrdə tətbiq etmək olar. Amma inanmıram ki, - Beynəlxalq Əmək Təşkilatının bu təklifi yaxın 10 ildə özünə böyük dəstək qazansın. Azərbaycanda bu təklifin belə tezliklə dəstəklənəcəyini gözləmirəm, çünki 4 milyon yarım əmək qabiliyyətli adamdan yalnız 1 milyon yarımı əmək müqaviləsi var. Qalanları qeyri-formal əmək bazarının iştirakçılarıdır, yəni fermerlərdir, özünü məşğul insanlardı və s. Burda da fasiləsiz iş rejimidir. Azərbaycanda bu gün 4 günlük iş həftəsinin tətbiqindən çox, qeyri-formal əmək bazarının səviyyəsinin aşağı salınması, iş yerlərində əməyin mühafizəsi və bu tipli məsələlərlə bağlı problemlərin aradan qaldırılmasına ehtiyac var.