Manatın taleyi necə olacaq?

Yanvar ayının ortalarından başlayaraq Mərkəzi Bank manatın məzənnəsini möhkəmləndirməyə davam edir. “Qafqazinfo” xəbər ötən ayın 13-də MB 21 dekabr devalvasiyasından sonra ilk dəfə olaraq məzənnəni 1.5685 səviyyəsindən 1.5682 səviyyəsinə endirib. Bu gün etibarilə ilə isə manatın hazırkı səviyyəsi 1.5659-dur.

Yəni hər gün açıqlanan rəsmi məzənnəyə əsasən demək mümkündür ki, dollar cüzi də olsa ucuzlaşmaqda davam edir.

Dünya bazarlarında isə neftin qiyməti bahalaşmır, əksinə ucuzlaşmağa doğru gedir. Bu gün neftin bir barrelinin qiyməti 30 dollardan satılıb.

Bundan əlavə, FED başqanı Janet Yellen ABŞ iqtisadiyyatı ilə bağlı ötən gün açıqladığı hesabatda da uçot dərəcəsinin aşağı salınacağı ilə bağlı hər hansı planın olmadığını bəyan edib.

Belə ki, FED uçot dərəcələrini olduğu kimi saxlayacaq, eyni zamanda artırılma ehtimalı da yaxın gələcəkdə gözlənilmir.

Bəs neftin qiymətinin qalxmadığı, uçot dərəcəsinin aşağı salınmadığı bir məqamda Azərbaycan Mərkəzi Bankı manatın məzənnəsini hansı yollarla möhkəmləndirir?

Xatırladaq ki, dekabrın 21-də Mərkəzi Bank “üzən məzənnə” siyasətinə keçid edib. Bu situasiyada Mərkəzi Bankın bazara müdaxiləsi mümkün olmasa da, bunun əksinin müşahidə edildiyi göz qabağındadır.

“Qafqazinfo” iqtisadçı ekspert Rəşad Həsənovdan FED-in illik hesabatı, eyni zamanda Mərkəzi Bankın hazırda manatla bağlı yürütdüyü siyasət və üçüncü devalvasiya ehtimalı ilə bağlı fikirlərini öyrənib.

İqtisadçı qeyd edib ki, FED-in növbəti mart toplantısında da uçot dərəcəsini aşağı salmaq ehtimalı çox aşağıdır: “ABŞ-da işsizliklə bağlıl müsbət nəticələr əldə edilib. Bu özü birjalara mesaj verdi. Nəticədə isə müəyyən dövrdə dollarda bahalaşma hiss olundu. Buna baxmayaraq dünəndən etibarən yenidən dollar ucuzlaşır.

Məsələ ondan ibraətdir ki, hazırda qlobal iqtisadiyyatda baş verənlər, eyni zamanda neftin qiymətinin ucuz olması ABŞ iqtisadiyyatında inflyasiya səviyyəsinin aşağı olmasına gətirib çıxarır. Çin iqtisadiyyatından gələn mesajlar da burada mühüm rol oynayır. Hazırda gözlənildiyi kimi Çin uğurlu nəticələr əldə edə bilmir. Düşünürəm ki, FED uçot dərəcəsinin artırılması istiqamətində qərar qəbul etməyəcək. Eyni zamanda faiz dərəcəsini azaltmaq və artırmaq ehtimalları aşağıdır”.

Onun sözlərinə görə, dünya birjalarında dolların bahalaşması Azərbaycanda da məzənnəyə müəyyən təsirlər göstərir. Amma bu məzənnənin formalaşmasında təxminən 3-4 faizlik paya malikdir: “Bundan artıq təsir etmə imkanları yoxdur. Bizdə məzənnənin formalaşmasında əsasən neftin qiyməti mühüm rol oynayır. Dolların ucuzlaşması neftin qiymətlərinə müəyyən təsir göstərə, yəni kiçik faizlərlə bahalaşa bilər.

Bu o demək deyil ki, Azərbaycanda manatın möhkəmlənməsi baş verəcək. Hazırda manatın möhkəmlənməsi istiqamətində Mərkəzi Bankın yaratdığı bir görüntü var. Lakin bu əslində real iqtisadi məzənnəni əks etdirmir. Hazırda Mərkəzi Bank qısamüddətli dövrdə valyuta bazarlarına inyeksiya etdiyi dolların geri qayıtma prosesi müşahidə olunmaqdadır. Lakin düşünmürəm ki, bu uzun müddət davam edəcək. Yəni Mərkəzi Bank bundan müəyyən qədər vaxt əldə edə bilir, yumşalmalar baş verir. Amma proses uzunmüddət davam edə bilməz”. 

Azərbaycanda 2016-ci ildə ölkəyə lazım olan valyutanın təmin olunması mənbələrinin məlum olmadığını diqqətə çatdıran ekspert bildirib ki, Neft Fondu 2016- ci ildə faktiki olaraq 2014-cü illə müqayisədə təxminən 4 dəfə az bazarlara valyuta çıxaracaq: “ Bu özü onu göstərir ki, hazırda Azərbaycanda valyutanın qıtlığı problemi yaşanmaqdadır.

Eyni zamanda borclanma məsələsi də bağlı qapılar arxasında müzakirə olunan mövzudur. Amma düşünürəm ki, ən yaxşı halda Azərbaycan ölkəyə 4-5 milyard borc valyuta gətirə bilər ki, bu da mövcud situasiyada manatın möhkəmləndirilməsi prosesini ciddi rəqəmlərlə müşahidə edilməsinə gətirib çıxarmayacaq.

Bununla müəyyən dövr ərzində məzənnəni möhkəmləndirməklə valyuta bazarlarına sahibkarların real uyğunlaşmasını təmin etmək imkanları əldə etmək olar”.

R. Həsənov vurğulayıb ki, hazırda Mərkəzi Bankın apardığı məzənnə siyasəti daha da dərinləşərsə, əllərdə olan dolları dövriyyəyə qaytarmaq cəhdlərii kimi addımlar atılarsa, bu, sonrakı dövrlərdə risklərin artmasına gətirib çıxara bilər: “Çünki bu siyasətin iqtisadi əsasları yoxdur. Bu baxımdan yanaşdıqda, manatın möhkəmlənməsi prosesi uzun müddət davam edərsə, təbii ki, yay aylarından sonra, yəni avqust-sentyabrda yeni risklər yarana bilər. Rəsmi açıqlama ondan ibarətdir ki, hazırda ölkə “üzən məzənnə” siyasətinə keçib, amma bunu müşahidə etmirik. Ona görə də, ciddi rəqəmlərlə ifadə olunacaq devalvasiya riskinin olacağı gözləniləndir”.