İRAN VƏ PAKİSTAN ARASINDA NƏ BAŞ VERİR? - Onillərdir davam edən münaqişənin təfərrüatları

Məlum olduğu kimi, bu günlərdə Pakistan və İran arasında münasibətlər xeyli gərginləşib. Artıq iş o yerə çatıb ki, tərəflər bir-birilərinin ərazilərinə hücum etməyə, raket zərbələri endirməyə başlayıblar. Maraqlıdır Yaxın Şərqin iki əsas gücü - İran və Pakistan arasında yaşanan bu olayların səbəbi nədir? Niyə bir anda vəziyyət bu həddə gəlib çatdı?

ABŞ-nin "CNN" nəşri yayımladığı məqalədə bu suallara cavab tapmağa çalışıb.
Həmin məqalənin bir hissəsinin tərcüməsini oxuculara təqdim edirik:

              İran niyə Pakistana hücum etdi?
İran və Pakistan arasında 950 kilometrlik sərhəd zolağı var. Pakistan rəsmilərinin dediyinə görə, bu hadisələr çərşənbə axşamı İranın Pakistanın Bəlucistan əyalətinə hücumu ilə başlayıb. Hücum zamanı iki uşaq ölüb, çoxlu sayda insan isə yaralanıb. İran isə yalnız Pakistan ərazisindəki iranlı terrorçuları hədəf aldığını və heç bir Pakistan vətəndaşının hədəf alınmadığını iddia edib. Bununla belə, hücum Pakistanda qəzəb doğurub. Pakistan bunu ikitərəfli münasibətlərin pozulması kimi qiymətləndirib. İranın "Təsnim" agentliyi İranda “Ceyş əl-Zulm” və ya "Ədalət Ordusu" kimi tanınan sünni silahlı qruplaşmasının hədəfə alındığını bildirib. İran iddia edir ki, bu qruplaşma İran-Pakistan sərhədinin hər iki tərəfində fəaliyyət göstərir və İrana vaxtaşırı hücumlar edir. Bu qruplaşmanın məqsədi İranın Sistan və Bəlucistan əyalətlərində müstəqil idarəetmə qurmaqdır.
            Pakistanın cavabı
İranın hücumundan iki gün sonra, yəni bu gün səhər saatlarında Pakistan İranın Sistan və Bəlucistan əyalətlərindəki sığınacaqlara zərbələr endirib. Pakistan Xarici İşlər Nazirliyindən verilən məlumata görə, hücum zamanı çoxlu sayda terrorçu məhv edilib. İran rəsmiləri silsilə partlayışlar nəticəsində üçü qadın və dördü uşaq olmaqla azı yeddi nəfərin həlak olduğunu bildirib.
             
                              Bu niyə indi baş verdi?Əslində Pakistan və İranın öz sərhədlərinin hər iki tərəfində fəaliyyət göstərən separatçılara qarşı mübarizəsi yeni deyil. İllər ərzində mütəmadi olaraq sərhəd boyu ölümcül toqquşmalar baş verib. Məsələn, ötən ay İran "Ceyş əl-Ədl" yaraqlılarını Sistan və Bəlucistanda polis məntəqəsinə basqın etməkdə günahlandırıb. Hücum 11 İran polisinin ölümü ilə nəticələnib. Amma maraqlısı odur ki, indi tərəflər bu hücumları bir-birindən xəbərsiz şəkildə, özü də İsrailin Qəzzanı bombalaması fonunda icra edir.
Karnegi Beynəlxalq Sülh Fondunun baş elmi işçisi Kərim Sadjadpur deyib: “Əgər siz İranı qınamırsınızsa, o zaman bu fəaliyyətləri davam etdirmək onlara heç nəyə başa gəlmir".
Onun sözlərinə görə, İranın fəaliyyəti hazırda Fələstini gücləndirmək və Yaxın Şərqdə ABŞ-nin təsirinə qarşı çıxmaq da daxil olmaqla, bir sıra məqsədlərə xidmət edir.
NATO-nun keçmiş müttəfiqlərinin ali komandiri, təqaüddə olan ABŞ generalı Uesli Klark deyib ki, müxtəlif hərbi əməliyyatlar İranın bölgədəki aparıcı rolunu möhkəmləndirmək səyinin təzahürüdür.
"İran regional hegemonluq axtarır. ABŞ və İsrail orada olduqda və İsrail HƏMAS-a qarşı əməliyyat aparanda, İran da cavab vermək və özünü müdafiə etmək ehtiyacı hiss edir”,-deyə o bildirib.

              Sərhəddə gərginliyə səbəb olan Bəluclar kimlərdir?
Bəluc xalqı Pakistan, Əfqanıstan və İranın qovuşduğu yerdə yaşayır. Onlar uzun müddətdir müstəqil bir xətt nümayiş etdirdilər. Həm İslamabad, həm də Tehran tərəfindən idarə olunmaqdan həmişə narazıdılar. Yaşadıqları bölgə təbii sərvətlərlə zəngindir. Lakin Bəluclar bölgənin ən yoxsulları sırasında olan xalqların siyahısında olmaqdan şikayətlənirlər. Pakistanın ərazisinə görə ən böyük əyaləti olan Bəlucistanda son illərdə ölkədən müstəqillik tələb edən separatçıların onilliklər boyu davam edən qiyamları nəticəsində bir sıra ölümcül hücumlar baş verib.
İran da uzun müddət kürd, ərəb və bəluc azlıqlarının üsyanları ilə üzləşib. “Ceyş əl-Ədl” İranda fəaliyyət göstərən çoxsaylı separatçı qruplaşmalardan sadəcə biridir. ABŞ hökumətinin Milli Terrorla Mübarizə Mərkəzinin məlumatına görə, qrupun lideri 2010-cu ildə İran tərəfindən edam edildikdən sonra parçalanan "Cundullah" adlı daha böyük sünni yaraqlı qrupunun bir hissəsi idi. Əvəzində "Ceyş əl-Adl" meydana çıxdı və ABŞ Dövlət Departamenti tərəfindən xarici terror təşkilatı kimi qeydə alındı. Milli Terrorla Mübarizə Mərkəzinin məlumatına görə, qrup tez-tez İran təhlükəsizlik işçilərini, hökumət rəsmilərini və şiələri hədəf alır.(Azpolitika)